Apelacja w postępowaniu cywilnym

Apelacja jest środkiem zaskarżenia wnoszonym w toku postępowania cywilnego od wyroku sądu I instancji (w postępowaniu procesowym) lub od postanowienia sądu I instancji (co do istoty sprawy) wydanego w postępowaniu nieprocesowym.

W przypadku wydania wyżej wymienionych orzeczeń przez sąd rejonowy apelacja wnoszona jest do sądu okręgowego (za pośrednictwem sądu rejonowego), natomiast w przypadku wydania ich przez sąd okręgowy, wnoszona jest za pośrednictwem tegoż sądu do sądu apelacyjnego. Apelacja rozpoznawana jest w składzie trzech sędziów (na rozprawie) lub – w przypadku posiedzenia niejawnego – w składzie jednego sędziego.

Jakie wymagania formalne powinna spełniać apelacja? Poza wymaganiami przewidzianymi dla każdego pisma procesowego (między innymi oznaczenie stron, sądu czy podpis wnoszącego pismo) w treści apelacji skarżący winien wskazać zaskarżonego orzeczenie (wyrok, postanowienie co do istoty sprawy) oraz określić czy zaskarża je w całości czy w części (a w tym wypadku w jakiej części). Strona skarżąca powinna wskazać także zarzuty, które stawia zaskarżonemu rozstrzygnięciu oraz je uzasadnić. Następnie skarżący winien określić „czego się domaga”, to jest, na przykład: uchylenia zaskarżonego wyroku czy jego zmiany. W określonych sytuacjach w treści apelacji strona może powołać nowe fakty oraz dowody (które nie zostały powołane przed sądem I instancji). W przypadku spraw majątkowych do warunków formalnych apelacji zalicza się także wskazanie wartości przedmiotu zaskarżenia.

Samo wniesienie apelacji musi zostać poprzedzone złożeniem przez stronę skarżącą wniosku o uzasadnienie orzeczenia, które zamierza płacić. We wniosku tym wskazać należy, m.in. to czy strona domaga się sporządzenia uzasadnienia orzeczenia w całości czy w części. Wniosek ten podlega również opłacie. Co do zasady samą apelację wnosi się w terminie dwóch tygodni od dnia doręczenia stronie orzeczenia wraz z uzasadnieniem (w określonych przypadkach termin ten wynosi trzy tygodnie). Co do zasady, również sama apelacja podlega opłacie sądowej, którą winien uiścić skarżący. Apelację strona może wnieść osobiście lub też może udzielić pełnomocnictwa profesjonalnemu pełnomocnikowi, takiemu jak na przykład rumia adwokat, który może nie tylko sporządzić apelację, ale też reprezentować stronę na dalszym etapie postępowania.

Po wniesieniu apelacji przez skarżącego jest ona doręczana pozostałym stronom, które mogą wnieść na nią odpowiedź. Co do zasady, w przypadku, gdy żadna ze stron nie złożyła wniosku o przeprowadzenie rozprawy, a Sąd uzna, że nie jest to konieczne – apelacja może zostać rozpoznana na posiedzeniu niejawnym, a nie na rozprawie. W przypadku wyznaczenia rozprawy, niestawiennictwo stron nie stanowi przeszkody do rozpoznania sprawy. W czasie rozprawy strony mogą zabierać głoś, przedstawiając swoje stanowiska. Nie jest także wykluczenie prowadzenie czynności dowodowych.

Jeżeli w toku postępowania pojawi się także zagadnienie prawne, które budzi poważne wątpliwości w orzecznictwie sądów, Sąd II instancji może je przedstawić Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia. Postępowanie przed Sądem II instancji kończy się wydaniem orzeczenia, którego treść i forma zależy, m.in. od tego czy złożona przez skarżącego apelacja została uwzględniona lub nie.